تازهترین ارزیابی مرکز پژوهشهای مجلس از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد ایران در مهرماه ۱۴۰۴ نشان میدهد که بخش معدن برخلاف بسیاری از رشتهفعالیتهای صنعتی، روندی متفاوت و دوگانه داشته است، بهطوریکه اگرچه تولید شرکتهای معدنی بورسی نسبت به سال گذشته رشد مثبت ثبت کرده، اما فروش آنها با کاهش چشمگیر همراه شده است.
روند کلی بخش معدن
بر اساس این گزارش، شاخص تولید شرکتهای معدنی بورسی در مهر ۱۴۰۴ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد ۲.۱ درصدی را تجربه کرده است. این افزایش نشان میدهد که معادن بزرگ و متوسط کشور همچنان در مدار فعالیت پایدار قرار دارند و روند استخراج و تولید مواد معدنی با وجود چالشهایی نظیر محدودیتهای انرژی، نوسان بازارهای جهانی و مشکلات تأمین نقدینگی، موفق شده رشد خود را حفظ کند.
بااینحال شاخص فروش شرکتهای معدنی وضعیت متفاوتی دارد. فروش شرکتهای معدنی در مهرماه نسبت به سال گذشته ۲.۷ درصد کاهش و نسبت به ماه قبل ۱۴.۷ درصد افت داشته است. این کاهش گسترده در فروش تمامی زیرگروههای معدنی مشاهده شده و نشاندهنده فشار رکودی در تقاضا، محدودیتهای صادراتی، و نوسانهای قیمتی در بازار مواد معدنی است.
کاهش فروش در تمامی زیربخشهای معدنی
بر اساس نمودارهای منتشرشده در گزارش مرکز پژوهشها، تمام زیربخشهای معدنی در مهرماه نسبت به ماه قبل کاهش فروش ثبت کردهاند.
در مقایسه با سال گذشته نیز تنها زیربخش گندله کاهش همزمان در تولید و فروش داشته و سایر زیربخشها عمدتاً از ناحیه افت فروش تحت فشار قرار گرفتهاند.
این روند از افزایش موجودی انبار، کند شدن جریان صادرات، یا کاهش جذب محصولات معدنی در صنایع پاییندستی حکایت دارد.
افت تولید و فروش در بخش صنعت
در مهرماه ۱۴۰۴ شاخص تولید بخش صنعت نسبت به سال گذشته ۰.۳٪ کاهش و شاخص فروش بخش صنعت نسبت به سال گذشته ۱.۱٪ کاهش یافتهاند.
اگرچه در مقایسه با ماه قبل هر دو شاخص افزایش داشتهاند (تولید ۱.۸٪ و فروش ۲.۳٪)، اما فاصله بخش صنعت با سطح عملکرد مهر ۱۴۰۳ همچنان محسوس است.
کدام رشتهها رشد و کدام کاهش داشتند؟
بیشترین رشد تولید نسبت به سال قبل در رشتهفعالیتهای «دارو»، «فلزات پایه» و «تجهیزات برقی» ثبت شدهاند.
همچنین بیشترین افت تولید نسبت به سال قبل مربوط به «ماشینآلات و تجهیزات»، «چوب و کاغذ» و «سایر محصولات کانی غیرفلزی» میشود.
در حوزه فروش نیز رشتهفعالیتهای دارو، کاشی و سرامیک و فلزات پایه عملکرد مثبت داشتهاند، درحالیکه ماشینآلات، چوب و کاغذ و خودرو و قطعات با افت فروش مواجه شدهاند.
تحولات قیمتی
در مهرماه ۱۴۰۴ شاخص قیمت شرکتهای صنعتی بورسی رشد ۲.۴ درصدی ماهانه و ۵۱.۵ درصدی نقطهبهنقطه را ثبت کرده است.
این افزایش بیانگر تداوم روند تورمی در هزینههای تولید، از مواد اولیه تا قیمت نهایی محصولات صنعتی است. رشتههایی مانند دارو و فلزات پایه بالاترین رشد ماهانه قیمت را به خود اختصاص دادهاند.
جمعبندی: بخش معدن نیازمند سیاستهای تثبیت فروش
دادههای مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد که تولید بخش معدن در مهرماه نسبت به سال گذشته رشد داشته و برخلاف بخش صنعت وارد رکود تولید نشده است.
اما کاهش معنادار فروش بهویژه افت بیش از ۱۴ درصدی ماهانه، میتواند سیگنالی هشداردهنده برای ماههای آینده باشد.
با توجه به نقش کلیدی بخش معدن در تأمین مواد اولیه صنایع استراتژیک، ضرورت دارد سیاستهای حمایتی ویژه برای تثبیت بازار و تسهیل صادرات مواد معدنی در دستور کار قرار گیرد چراکه تداوم افت فروش میتواند در نهایت بر تولید نیز اثر منفی گذاشته و روند مثبت کنونی را متوقف کند.
